تصویر

ص:3

تصویر

ص:4

از واجبات، بلکه از ضروریات دین مبین اسلام است که در قرآن کریم و روایات پیامبر… و اهل بیت‰ مکرم او، به صراحت بیان شده است. براین اساس، هرکس با اسلام اندکی آشنا باشد، در واجب و لازم بودن حجاب در نزد مسلمانان، تردیدی نخواهد کرد.

نوشتاری که پیشِ رو دارید، برای آشنایی بیشتر شما زائران بارگاه ملکوتی ثامن الحجج، امام علی بن موسی الرضا† تدوین شده است. امید است که زائران عزیز و گران قدر هشتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، با مطالعۀ این نوشتار، بتوانند با نگرشی ژرف تر، از آموزه های اهل بیت مطهر پیامبر اکرم… پیروی کنند و خود و جامعۀ خویش و نسل آینده را در اندیشه و عمل، با معارف والای اسلامی در همۀ زمینه ها آشنا سازند.

ص:8

به معنای پرده نشینی و محروم بودن از حضور در صحنۀ فعالیت های اجتماعی نیست؛ بلکه به معنای وجوب پوشش جسم و ممنوعیت خودآرایی زن درمقابل مردان بیگانه است.

ص:10

تصویر

ص:6

تصویر

ص:12

بنا به گواهی متون تاریخی، در اکثر قریب به اتفاق ملت ها و آیین های دینی جهان، حجاب در بین زنان معمول بوده است. حجاب در طول تاریخ، فرازونشیب های بسیاری را طی کرده و گاهی با اِعمال سلیقۀ حاکمان یا متنفذان مذهبی تشدید یا تخفیف یافته است؛ ولی همواره در تاریخ حیات زنان، تداوم یافته و هیچ گاه به طور کامل، از میان رخت نبسته است. فرید وجدی، مؤلف کتاب دائرةالمعارف قرن بیستم دراین باره می نویسد: «حجاب گرفتن زنان قدمتی طولانی دارد. برطبق نوشتۀ دائرة المعارف لاروس، زنان یونانی در دوره های گذشته، صورت ها و اندامشان را تا روی پا می پوشاندند.»(1) لباس ملی کشورها، دلیلی آشکار بر گستردگی حجاب در میان زنان است. اگر به لباس ملی کشورهای جهان بنگریم، حجاب و پوشش زن را در همۀ آن ها می بینیم.

بدین سان، بیشترِ زنان کشورها و مذاهب مختلف، تا قبل از رنسانس، دارای حجاب بوده اند

ص:13

ولی پس از رنسانس و انقلاب علمی و صنعتی مغرب زمین و به ویژه پس از جنگ جهانی دوم، به تدریج در اروپا، زمینۀ فرهنگی و اجتماعی بی حجابی زنان فراهم شد و با وقوع نهضتِ به اصطلاح «آزادی زنان»، کنارگذاشتن حجاب تشویق و تکریم شد. برابرِ گفتۀ ویل دورانت، اندیشمند و مورّخ معروف امریکایی: «واقعیت این بود که کارخانه داران بزرگ برای استفاده از نیروی کار ارزان قیمت زنان و امکان حضور آنان در محیط کار، تبلیغات وسیعی آغاز کردند. زنان نیز که از حقیقت امر ناآگاه بودند، برای دست یافتن به حقوق ازدست رفتۀ خویش!، تلاش فراوانی نموده، موج جدیدی به وجود آوردند که نهضت زنان برای آزادی نامیده شد و دربارۀ آن، تبلیغات وسیعی در جراید و مطبوعات انجام گرفت.»(1)

البته برخی از تاریخ نگاران تمدن بشری از وجود برخی اقوام بدوی که در آن ها مرد و زن

ص:14

هیچ گونه پوششی نداشته اند، نیز سخن به میان آورده اند؛ اما نمی توان و نباید آن را مبدأ تاریخ بی حجابی زنان قرار داد؛ زیرا این موارد، در تاریخ بشر بسیار نادر و کمیاب بوده است و در همان ایام، نزد بیشترِ جوامع بشری، برهنگی زنان از نشانه های عقب افتادگی و بدَوی بودن شمرده شده و پوشش زنان، علامت تمدن تلقی می شد.

براین اساس، از نظر تاریخی، موج جدید و شکل نوظهور بی حجابی از قرن نوزدهم آغاز شده است. متأسفانه دامنۀ این موج نامطلوب و انحرافی، کم کم کشورهای اسلامی را نیز فراگرفت. نخستین کشور اسلامی که به صورت رسمی اقدام به کشف حجاب بانوان کرد، افغانستان بود و دومین کشور، ترکیه. پس از سقوط دولت عثمانی، کمال آتاتورک در سال 1313ش فرمان منع حجاب زنان ترکیه را صادر کرد. سومین کشور نیز ایران بود: رضاخان پهلوی در 17دی1314 کشف حجاب را به صورت رسمی اعلان و اجرا کرد.

بدین سان، تاریخ پوشش انسان و حجاب زنان، از زمان نخستین انسان ها، یعنی آدم و

ص:15

حوا، آغاز شده و در دوران های مختلف، فرازونشیب های بسیاری طی کرده است. آغاز تاریخ بی حجابی را باید قرون اخیر و دوران پس از رنسانس دانست.

ص:16

حیاست و بی آنکه بداند، حس می کند که این خودداری ظریفانه، از یک لطف و دقت عالی خبر می دهد.»(1)

برخی از اندیشمندان و مفسران مسلمان، ریشۀ روی آوردن زنان به حجاب و پوشش را فطرت پاک و زیبای الهی و انسانی زن معرفی کرده اند. طبق آیات شریف قرآن و روایات، حضرت آدم و حوا بعد از خوردن میوۀ درخت ممنوعه، پوشش خود را از دست دادند؛ ولی بلافاصله و بدون فرمانی از جانب خداوند یا تذکری ازسوی فرشتۀ وحی یا یادآوری خود آنان به یکدیگر، با برگ درختان بهشتی خود را پوشاندند. این رویکرد، فطری بودن پوشش و اشتیاق درونی انسان به پوشش را اثبات می کند.

برخی از جامعه شناسان، حجاب و پوشش زن را مقتضای طبیعی جامعۀ بشری معرفی

ص:18

کرده اند؛ برای نمونه، مُنتِسکیو، جامعه شناس مشهور مغرب زمین، می نویسد: «ازدست رفتن عفت زنان به قدری تأثیرات بد دارد و به اندازه ای نواقص و معایب تولید می کند و طوری روح مردم را فاسد می کند که اگر کشوری دچار آن گردد و این اصل مهم از بین برود، بدبختی های زیادی از آن ناشی می گردد. به خصوص در حکومت دموکراسی که ازدست رفتن عفت، باعث بزرگ ترین بدبختی ها و مفاسد می شود؛ تاجایی که اساس حکومت را از بین خواهد برد؛ به همین دلیل، قانون گذاران خوب، عفت را توصیه می کنند و از زنان، وقار در اخلاق را توقع دارند. در جمهوری، نه تنها اخلاق فاسد، بلکه تظاهر به فساد اخلاق و سبُکی را نیز منع کرده اند؛ زیرا عشوه گری و طنازی که از بیکاری زن ها ناشی می شود، نتیجه اش آن است که قبل از آنکه خود زن ها را فاسد کند، دیگران را فاسد می نماید.»(1)

ص:19

آندره موروا در کتاب فرانسه چرا شکست خورد؟، همچنین مارشال پتن، سردار نظامی فرانسه، می گویند: «بزرگ ترین دلیل شکست ما، فرورفتن در گرداب های شهوت و ابتلا به تن پروری و عیاشی بود.»(1) بدین سان، جامعه شناسان، حجاب و پوشش زن را انتظار همۀ جوامع بشری از او معرفی می کنند و می گویند که خردمندان و مصلحان جامعۀ بشری برای تأمین سعادت جامعه، حجاب را لازم شمرده اند

ص:20

راند و لباسشان را از تنشان بیرون آورد تا عورتشان را به آن ها بنمایاند. همانا شیطان و گروه وابسته به او، شما را از جایی می بینند که شما آن ها را نمی بینید. ما شیاطین را دوستان کسانی قرار دادیم که ایمان نمی آورند.»(1)

ص:22

گرفته است و انسان، مجموعه ای از غرایز و کشش ها و تمایلات مادی تعریف شده است. در این نگرشِ واژگونه که هدف و غایت انسان، تأمین رفاه و دستیابی به لذت بیشتر جسمانی است، بی حجابی و نیمه برهنگی نیز تشویق می شود.

اکنون این پرسش مطرح می شود که نگرش اسلام به حجاب چیست؟ به تعبیر دیگر، چرا در فرهنگ اسلامی، حجاب بر زنان واجب شمرده شده است؟ در پاسخ به این پرسش می توان گفت که براساس جهان بینی ادیان الهی، انسان خلیفۀ خداوند و مرکز و محور جهان هستی است و حیات او در جهان آخرت نیز ادامه دارد. خداوند، انسان را بیهوده نیافریده و او را رها نکرده است. در این دیدگاه، رسالت انسان کسب معرفت و بندگی خداوند، تهذیب نفس و اصلاح جامعۀ بشری است؛ بنابراین باید جسم زن و چشم مرد پوشیده باشد تا غرایز حیوانی آنان مهار و کنترل شده و استعدادهای معنوی و عقلانی آنان در پرتوی رهیافت های فطرت و هدایت های وحی، شکوفا شود. در تفکر اسلامی، پوشیدن لباس کامل و حجاب جسمانی زن

ص:24

برای آن است که حریم و کرامت انسانی او حفظ شود تا رشد عقلی و شکوفایی استعدادهایش میسّر شده، وقتش صرف خودآرایی نشود.

به راستی، مگر زن خودبه خود تابلوی بسیار زیبای آفرینش نیست؟ مگر خداوند آفرینشگر، زن را پر از رمزوراز و سرشار از مهر و ایثار و پاکی و عفاف، به جهان هستی ارائه نکرده است؟ مگر زن، مظهر بدیع همۀ زیبایی های طبیعت، بلکه تجلی صفات جمال الهی نیست؟ مگر او نمونۀ اعلا و مثال کامل تمام رنگ های گوناگون و الحان خوش صدا و رنگ و رایحۀ معطر همۀ گل ها نیست؟ پس چرا برخی او را به خودنمایی و طنازی برای نامحرمان و بیگانگان فرامی خوانند؟

براساس بینش اسلامی، اگر زن از ارزش های والای گوهر وجود خویش آگاه شود و بدین نکته معرفت یابد که خداوند به او محبوبیت ذاتی و مطلوبیت طبیعی بخشیده است و او را منبعی الهام بخش برای زیبایی ها قرار داده است، هرگز خود را نیازمند طلا و نقره و لباس و رنگ

ص:25

نمی بیند تا به وسیلۀ آن ها، خود را بیاراید. انتخاب شدن توسط انسان است که معیار و ملاک زیبایی و ارزش اشیای دیگر است؛ نه اینکه ملاک و معیار زیبایی و ارزش انسان، پوشیدن نوعی خاص از لباس و دربرکردن اشیای زینتی باشد. آری، براساس جهان بینی اسلامی، مسئولیت زن خطیرتر و بس والاتر از آن است که دربرابر مردان بیگانه به آرایش و خودنمایی بپردازد و زیبایی های بدن خود را برای نامحرمان به تماشا بگذارد.

البته خداوند متعال، در کنار حیا و عفت فطری و همراه با گرایش و اشتیاق درونی زنان به حیا و عفاف، به زنان غریزۀ خودآرایی و زیبایی گرایی نیز بخشیده و در وجود آنان، تمایل به آرایش و زیباسازی خویشتن را نیز قرار داده است تا زنان به وسیلۀ آرایش و زینت کردن، بر جذابیت خود برای همسرشان بیفزایند و محیط خانه و خانوادۀ خود را گرمای بیشتری بخشند. به همین دلیل، برابرِ دستورهای اسلامی، آرایش زنان در محیط خانواده و به ویژه برای همسر، پاداش معنوی دارد.

ص:26

آری، برای زنان، نیکو و بلکه مستحب است که درون خانه، زیباترین لباس را در بر کرده، خود را برای همسرشان به صورت مناسبی آرایش کنند؛ چنان که نیکوست زن برای نماز از لباس پاکیزه و زیبا استفاده کند. ولی نشان دادن این زیبایی ها و آرایش ها به مردان بیگانه، افزون بر آنکه برای جامعه، فسادانگیز و برای زنان، خطرآفرین است، خداوند نیز آن ها را نهی کرده و حرام شمرده است. زنان باید در همۀ حالات، از نشان دادن آرایش و زیبایی های خود به نامحرمان، اجتناب ورزند.

ص:27

تصویر

ص:28

امنیت فردی آنان و درنتیجه، عامل سقوط جوامع بشری است.

این نکات، نه صرفاً ادعا، بلکه واقعیت هایی است که در کشورهای جهان تجربه شده و به صورت آمارهای رسمی، ارائه و ثبت شده است و خوشبختانه، امکان مشاهدۀ آن ها در رسانه های مختلف و سایت های اینترنتی وجود دارد. براساس این واقعیت ها که در جهان نیز تجربه شده اند، اگر انسان ها و به ویژه ما مسلمانان، دربارۀ فواید حجاب خردمندانه بیندیشیم و در زیان های فراوان بی حجابی تأمل کنیم، حتی اگر فرمان خداوند و دستور دینی نبود، بدون تردید، رعایت حجاب کامل را برمی گزیدیم و با جدیت بیشتری از بدحجابی دوری می کردیم؛ چه رسد به آنکه این همه در قرآن و روایات بر رعایت حجاب کامل تأکید شده است.

ص:30

توبه کنید، ای مؤمنان، باشد که رستگار شوید.(1)

براساس این آیۀ شریفۀ قرآن کریم، زنان باید در جامعه به گونه ای راه بروند و از کفش هایی استفاده کنند که موجب جلب توجه نامحرمان نشوند. بدین سان، رواج کفش هایی که هنگام راه رفتن، صدا تولید می کند، در میان زنان کشورهای مسلمان و به ویژه دربین زنان نجیب و باایمان ایرانی که آموزگار پاکی و عفاف و حجاب اند، بسیار جای تعجب و شگفتی است؟

2.7. ای پیامبر، به همسران و دخترانت و بانوان باایمان بگو: بر خویشتن از روپوش های خود فرو گذارند. این، به آنکه شناخته شوند، نزدیک تر است؛ پس آزار نشوند. خداوند آمرزندۀ مهربان است.(2)

در تفسیر علی بن ابراهیم در شأن نزول این آیه چنین آمده است: «آن ایام، زنان مسلمان به

ص:32

مسجد می رفتند و پشت سرِ پیامبر نماز می گزاردند. هنگام شب، موقعی که برای نماز مغرب و عشا می رفتند، بعضی از جوانان هرزه و اوباش بر سرِ راه آن ها می نشستند و با مزاح و سخنان ناروا، آن ها را آزار می دادند و مزاحم می شدند. آیۀ بالا نازل شد و به آن ها دستور داد که حجاب خود را به طور کامل رعایت کنند، تا به خوبی شناخته نشوند و کسی بهانۀ مزاحمت پیدا نکند.

3.7. ای زنان پیامبر، شما همانند دیگر زنان نیستید. اگر تقوا دارید، پس هرگز نرم و نازک [با مردان] سخن مگویید، تا آن که در دلش بیماری است، به طمع افتد؛ بلکه نیکو سخن بگویید و خانه را منزلگاه خویش قرار دهید و هرگز مانند دورۀ جاهلیت نخستین، آرایش و خودنمایی نکنید.(1)

براساس این آیه، زنان باید به هنگام سخن گفتن با نامحرمان، مواظب گفته های خود باشند. متین و استوار و خوب سخن بگویند و از طنازی و ناز و کرشمه کردن درمقابل نامحرمان بپرهیزند.

ص:33

4.7. هنگامی که چیزی از وسایل زندگی به عاریت از آن ها (همسران پیامبر) می خواهید، از پشت پرده بخواهید؛ این کار، برای دل های شما و دل های آنان پاک تر است.(1)

براساس این آیه، زنان و مردان باید از اختلاط و درهم آمیختن های بدون ضرورت، دوری گزینند و در روابط محرم و نامحرم، حریم زنان را پاس دارند.

ص:34

است خداوند او را با آتش بسوزاند.»(1)

3.8. لزوم حفظ حریم مرد و زن: روزی رسول خدا… دیدند که مردان و زنان با همدیگر از مسجد بیرون می آیند و با هم مخلوط می شوند. به زن ها خطاب کردند: «بهتر این است که شما صبر کنید تا مردها بروند: آن ها از وسط و شما از کنار.»(2) همچنین روزی رسول خدا… به یکی از درهای مسجد نبوی اشاره کردند و فرمودند: «چه خوب است این در را به زن ها اختصاص دهیم.»(3) این سخن ایشان بلافاصله عملی شد و همان در، برای ورود زنان به مسجد اختصاص یافت و «باب النساء» نام گرفت.

4.8. ممنوعیت دست دادن با نامحرم: پیامبر… فرمودند: «هرکس با زنی که محرم او

ص:36

نیست، مصافحه کند غضب حق تعالی را برای خود خریده است.»(1)

5.8. دوری از شباهت با مردان: پیامبر… فرمودند: «خداوند مردانی که شبیه زنان می شوند و زنانی که خود را شبیه مردان می کنند، لعنت کرده است.»(2) امام باقر† در ضمن حدیثی فرمودند: «جایز نیست که زن، خود را شبیه مرد کند؛ زیرا پیامبر مردانی که شبیه زنان می شوند و نیز زنانی که خود را شبیه مردان می کنند، لعنت کرده است.»(3)

6.8. بی حجابی، عامل فساد و تباهی: امام رضا† فرمودند: «نگاه به موی زنان شوهردار و بدون شوهر، حرام است؛ چون موجب برانگیختن و تحریک مردان می شود و آنان را به فساد و

ص:37

کارهای حرام می کشاند؛ همین طور است هر آنچه شبیه مو باشد و موجب تحریک مردان شود.»(1)

بدون تردید، خواهران زائر عزیز و گران قدری که خداوند توفیق تشرف به شهر مشهد و صحن امام رضا† را نصیب آنان ساخته است، برای جلب رضای خداوند، این سخن امام هشتم را ارج می نهند و مراقب هستند تا مو یا زیورآلات آنان نمایان نشود؛ چنان که برادران زائر عزیز و گران قدر آن حضرت، مراقب چشمان خود هستند و از نگاه به نامحرمان پرهیز می کنند تا ان شاءالله با زیارتی مقبول به وطن خود باز گردند.

7.8. عفت ورزیدن، برترین عبادت: امام علی† فرمودند: «برترین عبادت، عفاف ورزیدن است.»(2)

ص:38

تصویر

ص:40

3.9. عفت ورزی با زنان مردم: پیامبر… فرمودند: «دربرابر زنان مردم عفیف باشید تا زنان شما عفیف بمانند.»(1)

4.9. دوری از چشم چرانی: چشم چرانی نوعی تشویق عملی برای زنان لاابالی محسوب می شود. امام صادق† می فرمایند: «چشم چرانی تیری مسموم از تیرهای شیطان است؛ چه بسا نگاهی که حسرت های طولانی را در پی دارد.»(2)

ص:41

از احکام سخت گیرانۀ کلیسا دربارۀ حجاب شد. به سبب آنکه زنان مغرب زمین حجاب را کنار نهاده اند، متأسفانه برخی زنان کشورهای شرقی و اسلامی چنین می پندارند که فرهنگ بدحجابی و نیمه برهنگی، فرهنگی متجدد و متمدن و پیشرو است؛ لذا به تقلید از آن ها، به بدحجابی روی آورده و با وضعی نامناسب در جوامع اسلامی ظاهر می شوند.

3.10. سودجویی کارخانه داران، پس از انقلاب صنعتی: برابرِ شواهد تاریخی، پس از انقلاب صنعتی، در انگلستان پیداکردن شغل برای مردان دشوار شد؛ چون اعلان ها از آنان می خواستند که زنان و کودکان خود را به کارخانه ها بفرستند! به این دلیل که حجاب مانع کار زنان در کارخانه ها بود، کارخانه داران آن ها را به بی حجابی تشویق می کردند و به تدریج این امر بین همۀ زنان گسترش یافت.

ویل دورانت فیلسوف معروف آمریکایی در کتاب لذات فلسفه می نویسد: «چون زنان کارگران ارزان تری بودند، کارفرمایان، آنان را بر مردانِ سرکشِ سنگین قیمت، ترجیح می دادند!

ص:43

کسانی که ناآگاهانه برای خانه براندازی توطئه کردند، کارخانه داران وطن پرست قرن نوزدهم انگلستان بودند.»(1)

4.10. وقوع جنگ جهانی دوم: جنگ جهانی دوم پیامدهای منفی بسیاری داشت که یکی از آن ها گسترش فرهنگ بی حجابی در میان زنان بود.

5.10. ایجاد و توسعۀ بازار مصرف: پس از دستیابی انسان به کارخانه هایی که وسایل مصرفی را به صورت انبوه تولید می کرد، باید بازار مصرف آن نیز ایجاد می شد؛ بنابراین بی حجابی و مدگرایی درمیان زنان رواج داده شد تا تنوع طلبیِ مصرفی در میان زنان پدید آید و آنان به عنوان مصرف کنندگان اصلی، باعث توسعۀ بازار مصرف شوند.

6.10. تهاجم فرهنگی غرب و خودباختگی کشورها: فرانتس فانون می نویسد که غرب برای

ص:44

تسلط بر کشورهای مسلمان، به این دستور قدیمی عمل کرده است: «زن ها را در دست بگیریم؛ همه چیز به دنبال آن خواهد آمد.» کشفیات جدید جامعه شناسان، فقط به آن فرمول قدیمی، روش خاص علمی بخشیده است.(1)

ص:45

درنتیجه، اشتیاق لازم به جنس مخالف از میان می رود.

4.11. بر هم خوردن امنیت زنان: در کشورهای غربی، آمارها نشان از آن دارد که زنان به دلیل نشان دادن زیبایی اندام خود، در معرض تعرض و مزاحمت قرار می گیرند. آنان مجبورند که از آژیر یا آموختن دفاع شخصی برای امنیت خود استفاده کنند. جالب است که در زمستان ها که زنان مجبورند خود را بپوشانند، آمار تعرض ها و تجاوزها کاهش می یابد.

5.11. تضعیف ارزش های متعالی: وقتی زنان به بی حجابی روی آورند و ملاک ارزش زن، زیبایی اندام او باشد، به ارزش های متعالی و انسانی زنان توجه نمی شود و آن ارزش ها به تدریج تضعیف و فراموش می شود.

6.11. انحطاط اخلاقی و تضعیف معنویت: بی شک، بی حجابی و تحریک غرایز شهوانی، به تدریج موجب انحطاط اخلاقی افراد جامعه و تضعیف معنویت و ایمان در آن ها می شود.

7.11. فروپاشی نظام خانواده: وقتی بی حجابی رواج یافت و زنان جوان و زیباتر، به خودآرایی

ص:47

و جلوه نمایی پرداختند، توجه مردان به همسرانشان کمتر شده و نظام خانواده سست می شود و در بسیاری از مواقع به فروپاشی منجر می شود.

8.11. رکود فعالیت ها و سستی جامعۀ بشری: بی حجابی، زنان را به آراستن خود مشغول می کند و مردان را به تماشای آنان. درنتیجه، فعالیت های مفید اجتماعی کمتر می شود و جامعه از انرژی زن و مرد کمتر بهره می برد.

9.11. ترویج فرهنگ مصرف و زیان های اقتصادی ناشی از آن: با بی حجابی، علاقه به داشتن لباس های متنوع و گوناگون بیشتر شده و فرهنگ مصرف، متداول می شود. کشورها مجبور به صرف هزینه های فراوانی در این زمینه هستند که زیان های اقتصادی بسیاری در پی دارد.

ص:48

دارید و افزون بر اظهار ارادت قلبی و زبانی به امام هشتم، اطاعت عملی خود را از امام رضا† به اثبات برسانید و با رعایت حجاب کامل اسلامی، خود و جامعۀ اسلامی را از فواید ارزشمند و بسیار فراوان حجاب، بهره مند سازید. این امر پسندیده، خشنودی خداوند و رضایت امام رضا† را فراهم خواهد آورد که درآن صورت، ان شاءالله از زیارتی مقبول بهره مند شده اید.

دعای امام رضا† بدرقۀ راهتان. همواره در پناه حق و به سلامت باشید.

ص:50

تصویر

ص:52